Ακίνητος!

Αυθόρμητες μεταβολές
του Λεφτέρη Παπαθανάση

Τα «Αθλητικά Σχολεία» (ΤΑΔ και ΕΤΑΔ) έκλεισαν μέσα σε μια νύχτα με εντολή των τραπεζοτσολιάδων του ΔΝΤ. Ήταν λέει «αντιπαιδαγωγικά και αντι-οικονομικά». Μεγάλη κουβέντα έγινε για το ζήτημα και από κινητοποιήσεις τίποτα σπουδαίο, κάποιες καταλήψεις λίγων ημερών και μια μικρή αντίδραση από τις ΕΛΜΕ, έτσι για να βγάλουμε την υποχρέωση.
Επειδή με ξέρεις καλά, νομίζεις ότι ήδη μάντεψες το θέμα του σημερινού κειμένου. Γνωρίζεις ότι το τελευταίο διάστημα δεν με εκνευρίζει τίποτα περισσότερο από αυτό το κράμα φενταγυίν/σεκουριτάτε, όλους αυτούς τους τύπους που τριγυρνάνε στα ΜΜΕ, τα καφενεία, τους χώρους δουλειάς, δικαιολογώντας κάθε νέα επίθεση της κυβέρνησης ενάντια στη ζωή μας. Τα γρανάζια της μηχανής τους δεν θα μπορούσαν να μην ξεκουνηθούν και για το ζήτημα των Αθλητικών Σχολείων. Έτσι, γέμισε ο τόπος μπουρδοκείμενα, που πανηγύριζαν την απαλλαγή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος από το άλγος των Αθλητικών Σχολείων.
Στην έφερα όμως! Δεν θα ασχοληθώ σήμερα με δαύτους. Μέσα στο συρφετό αυτό, υπήρξαν κάποιοι λίγοι άνθρωποι που θέλησαν να απαντήσουν στην πρόκληση της κυβέρνησης πηγαίνοντας το ζήτημα παρακάτω. Άκουσα με μεγάλο ενδιαφέρον συναδέλφους που, με αφορμή το κλείσιμο των Αθλητικών Σχολείων σαν ξεχωριστές εκπαιδευτικές οντότητες, αγωνιούσαν και καλούσαν για την διεύρυνση των αθλητικών δραστηριοτήτων στη βασική λογική του προγράμματος των Γενικών Λυκείων. Στο κάτω-κάτω υποτίθεται ότι κάτι τέτοιο πρότειναν και οι αρχαίοι ημών (λέμε τώρα) πρόγονοι, που τόσο αγαπάμε και τιμούμε.
Θέλω να πάω αυτό τον προβληματισμό ένα βήμα παρακάτω και ξεκινώ αμέσως με έναν προβοκατόρικο αφορισμό. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα –ειδικά η δεύτερη βαθμίδα, μισεί το ανθρώπινο σώμα! Τα παιδιά μας περνάνε έξι χρόνια σε Γυμνάσιο/Λύκειο σε ένα καθεστώς απάνθρωπης σωματικής τιμωρίας.
Γελάς? Είμαι σίγουρος!
Ας σκεφτούμε λοιπόν ότι τα παιδιά μας υφίστανται ένα καθημερινό εφτάωρο καθήλωσης σ’αυτές τις σούπερ αναπαυτικές καρέκλες (όχι ότι θα άλλαζε η ουσία αν οι καρέκλες ήταν πιο αναπαυτικές). Στα περισσότερα σχολεία δε, αποθαρρύνεται οποιαδήποτε κίνηση «αθλητικού τύπου» ξεμουδιάσματος στα διαλλείματα με διάφορες δικαιολογίες (τα παιδιά αναστατώνονται και δεν μπορούν να κάνουν μάθημα μετά, δημιουργείται φασαρία, οι μπάλες χτυπάνε τα παράθυρα, οι συνάδελφοι έχουν παρκάρει τα αυτοκίνητά τους στο προαύλιο…). Κατά τη διάρκεια του μαθήματος τα παιδιά δεν μπορούν να σηκωθούν από τη θέση τους, να κάνουν μια βόλτα στην τάξη, ζητάνε την άδεια από τον συνάδελφο ακόμη και για να σηκωθούν να δείξουν κάτι στον πίνακα. Δεν είναι λίγοι οι συνάδελφοι που δεν επιτρέπουν στα παιδιά να πάνε στην τουαλέτα όσο διαρκεί το μάθημα ή να πιούν λίγο νερό.
Πριν προχωρήσω σε οτιδήποτε άλλο θέλω να κάνω μια επισήμανση. Για όποιον έχει μια καθημερινή επαφή με τη σχολική πραγματικότητα, όλα τα παραπάνω είναι συνηθισμένα και μπορεί να φαντάζουν λογικά. Στην πραγματικότητα όμως αποτελούν καραμπινάτα βασανιστήρια! Ο εγκλεισμός, η καθήλωση, η άρνηση ικανοποίησης φυσικών αναγκών είναι μορφές βασανισμού, φυσικής τιμωρίας. Καμία δικαιολογία δεν υπάρχει γι’αυτό. Ο μαθητής δεν μπορεί να συναινέσει στην κακοποίηση του σώματός του γιατί είναι ανήλικος. Ο κηδεμόνας του δεν μπορεί να συναινέσει γιατί θα είναι συνυπεύθυνος. Δεν ξέρω αν σε πείθω μέχρι τώρα, αλλά προσωπικά θα μου γεννιόνταν πολύ μα πολύ άσχημες διαθέσεις απέναντι σε οποιονδήποτε επιχειρούσε να μου απαγορεύσει να πάω στην τουαλέτα και πραγματικά δεν ξέρω πως θα αντιδρούσα αν μάθαινα ότι κάποιος δάσκαλος έκανε το ίδιο στα δικά μου παιδιά!
Γιατί λοιπόν να συμβαίνει αυτό? Τώρα που το καλοσκέφτομαι, όταν εγώ πρόκειται να καταπιαστώ με κάποια απαιτητική μελέτη έχω δίπλα μου έναν πλούσιο καφέ, αν πεινάσω πετάγομαι να τσιμπήσω κάτι, σηκώνομαι τακτικά από την καρέκλα για να ξεμουδιάσω και αν το πρόβλημα που αντιμετωπίζω είναι ζόρικο, κάνω και μερικές βόλτες μέσα στο σπίτι καθώς το επεξεργάζομαι. Αν διάβαζες μικρός κόμικς (και ελπίζω να διαβάζεις ακόμη) θα πρόσεξες σίγουρα ότι όταν οι πρωταγωνιστές ήθελαν να σκεφτούν, βολτάριζαν σε σημείο να φτιάχνουν χαντάκια στη διαδρομή τους (επίτηδες αναφέρομαι στα κόμικς και όχι σε κάτι αρχαίους φιλοσόφους και τους περιπάτους τους ή τις βόλτες του Γιοσούα με τους μαθητές του όπως περιγράφονται στα «ευαγγέλια»). Αν λοιπόν θέσω ένα δύσκολο πρόβλημα στα παιδιά μου ή ακόμη καλύτερα αν ελπίζω να γεννήσει το μυαλό τους ένα όμορφο πρόβλημα, γιατί να τους αρνηθώ τη δυνατότητα της κίνησης? Γιατί να υπάρχει ένα Σχολείο που δεν διευκολύνει τα παιδιά να κάνουν ό,τι τους είναι απαραίτητο ώστε να αποδώσουν καλύτερα?
Η απάντηση είναι πιο βαθιά και ξεπερνά το ζήτημα της διευκόλυνσης. Το σχολείο μιας ιεραρχικής κοινωνίας, όπως η δικιά μας, δεν μπορεί παρά να λειτουργεί με τους όρους αυτούς. Στο σχολείο μας η Γνώση είναι ένα δεδομένο πακέτο πληροφοριών, που τα παιδιά πρέπει απλά να απορροφήσουν. Τα παιδιά όμως μπορεί να έχουν τις δικές τους απόψεις, τη δικιά τους παράδοση, τις δικές τους αναζητήσεις. Η γνώση που παρέχει το σημερινό σχολείο και αυτές οι ανησυχίες των παιδιών δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν συνεργατικά. Στην πραγματικότητα, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν έχει καν σημασία η συγκεκριμένη γνώση, αλλά η ίδια η μετάδοση της γνώσης με όρους ιεραρχίας. Το βασικό σώμα κανονισμών –τυπικών ή άρρητων-οποιουδήποτε σχολείου αποσκοπεί στη διασφάλιση της αποδοχής της ιεραρχικής μετάδοσης της γνώσης, στην πλύση εγκεφάλου ότι η γνώση δεν μπορεί να παράγεται μέσα στο σχολείο μαζί από το δάσκαλο και τους μαθητές.
Κανένα φυσιολογικό παιδί δεν θα μπορούσε να δεχθεί κάτι τέτοιο. Ένα νήπιο για παράδειγμα, που δεν έχει μολυνθεί ακόμη από τους δικούς μας κανόνες συμπεριφοράς, δεν είναι δυνατό να καθίσει ήσυχο ή έστω στη θέση του αν ο νηπιαγωγός δεν ξεκινήσει μια ενδιαφέρουσα εργασία που να το εμπλέκει. Η καθήλωση, ο έλεγχος του σώματος από τον από πάνω, φέρνει το παιδί σε μια παθητική κατάσταση. Ένας άνθρωπος σε κατάσταση σωματικής ακινησίας δέχεται πολύ πιο εύκολα τα πάντα. Από τις πληροφορίες που του παρέχονται μέχρι τον ίδιο του το ρόλο σαν «δέκτη».
Η σωματική καθήλωση των παιδιών αργά ή γρήγορα διευκολύνει και την διανοητική καθήλωση, πετυχαίνοντας έτσι το βασικό ιδεολογικό στόχο του καπιταλιστικού σχολείου. Η ακινησία ευνοεί επίσης την ανάπτυξη του ατομικισμού (όρος πολύτιμος για τη διαιώνιση της ιεραρχικής κοινωνίας). Το κάθε παιδί είναι μόνο με τον εαυτό του, όμως κανείς δεν τολμά να του πει ότι καταδικάζεται η συνεργασία. Απλά τυχαίνει να μην επιτρέπεται να αλλάξει θέση! Ο μόνος που έχει το δικαίωμα της κίνησης είναι ο δάσκαλος. Ακόμη και η πρόσβαση στο τοτέμ της διδασκαλίας, τον πίνακα, είναι ελεγχόμενη. Το παιδί δέχεται όλο και περισσότερο αδιαμαρτύρητα την επίσημη/κρατική εκδοχή για τα πάντα ενώ κυρίως μαθαίνει ότι σ’αυτή τη ζωή υπάρχει η μεγάλη μάζα που κάθεται και κάνει ό,τι της λένε και οι λίγοι, οι οποίοι στέκουν όρθιοι μπροστά της, υπαγορεύοντας, διορθώνοντας και διδάσκοντας.
Καθώς γράφω αυτές τις λέξεις, μου έρχεται στο μυαλό η περιγραφή του μεγάλου Τσάρλυ (όχι του Μαρξ αυτή τη φορά, αλλά του Ντίκενς) για τις παιδαγωγικές απόψεις του θλιβερού του ήρωα Τόμας Γκράντγκραϊντ. Το μυαλό των παιδιών, λέει ο καλός μας γέρο-Ντίκενς, είναι σαν ένα μικρό σταμνάκι γεμάτο από την φαντασία τους. Ο δάσκαλος προσπαθεί να το γεμίσει με «πραγματικότητες», που τις χώνει βάρβαρα στο παιδικό μυαλό, και καθώς το κάνει αυτό ακρωτηριάζει και συντρίβει το πολύτιμο περιεχόμενο του.
Έχεις αντιρρήσεις, το ξέρω, και σου φαίνονται υπερβολικά όλα αυτά. Δεν πειράζει! Στο κάτω-κάτω έχεις κάθε δικαίωμα να κάνεις μια βόλτα και να το σκεφτείς…