ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ

  Ομιλία    ΚΟΝΤΟΥ ΧΑΡΟΥΛΑΣ            (Καθηγήτρια Θεολόγος στο 4ο Γ/σιο Ιωαννίνων            την Δευτέρα 30 – 1 – 2017 εορτή των Τριών Ιεραρχών στο Ναό του  Αρχιμανδρειού).

 Σεβασμιότατε

         

Κυρίες και κύριοι

Αγαπητά παιδιά

                    Γιορτάζοντας κάθε χρόνο τη μέρα των τριών ιεραρχών, του Ιωάννου του Χρυσοστόμου ,του Μεγάλου Βασιλείου, και του Γρηγορίου  του θεολόγου, φοβάμαι πως διατρέχουμε τον κίνδυνο να πάρει κι αυτή  η μνήμη το δρόμο κάθε επετείου. Να ξεφτίσει , να χάσει τη δυναμικότητά της, να πάψει να μας εμπνέει. Να παραμείνει μόνο μια επέτειος.                                    Οπωσδήποτε πρόκειται για μια θρησκευτική εορτή. Η εκκλησία τιμά τους αγίους αυτούς ανθρώπους και ζει πάντα στο φωτισμό τους. Στο φωτισμό αγίων ,οσίων ,διαποιμενόντων τους πιστούς, αλλά και όσων αναλαμβάνουν την ευθύνη της πνευματικής προκοπής μας. Τους ξεχωρίζει και τιμητικά τους ονομάζει πατέρες και διδασκάλους. Είναι εκείνοι οι δάσκαλοι που έχουν το ειδικό χάρισμα και άρα το προνόμιο και την ευθύνη να διδάσκουν και να ερμηνεύουν στους πιστούς την αλήθεια του θεού. Όμως η σημερινή γιορτή έχει άμεσα και εθνικό περιεχόμενο γιατί τούτοι οι πατέρες χαρακτηρίστηκαν ως προστάτες της ελληνικής παιδείας απ ΄τον 11^ο αιώνα. Και ας μην ξεχνούμε πως αν δεν αφιέρωναν τη ζωή τους αποκλειστικά στο λόγο του θεού, θα είχαν κάλλιστα διαπρέψει στο χώρο των γραμμάτων ,των τεχνών ,των επιστημών και της φιλοσοφίας. Υπήρξαν μεγάλα πνεύματα και  διετράνωσαν με παράδειγμα ζωής το πώς η καλλιέργεια του πνεύματος και η πλούσια παιδεία εκφράζονται σαν ήθος. Ο Βασίλειος υπήρξε διαπρεπής νομικός, γιατρός και κοινωνικός μεταρρυθμιστής, ο Γρηγόριος επιφανής ποιητής και φιλόσοφος , ο Ιωάννης μέγας ρήτορας και ανακαινιστής του αττικού λόγου.

                   Είναι γνωστό ότι καρδιά του πολιτισμού είναι η παιδεία ως καλλιέργεια και διάπλαση του όλου ανθρώπου ,ως οργάνωση και διευθέτηση του κοινωνικού χώρου, διότι  «ψυχή του πολιτισμού είναι ο πολιτισμός της ψυχής». Και ακριβώς το περιεχόμενο της ψυχής διαμορφώνεται με την παιδεία , την όλη δηλαδή αγωγή του ανθρώπου.

                 Πού βρισκόμαστε σήμερα; Τι διδάξαμε στα παιδιά μας ως φυσικοί γονείς αλλά και
ως δάσκαλοι; Μήπως η σημερινή πραγματικότητα αναδεικνύει ανάγλυφα και τραγικά συνέπειες λαθών και παραλήψεων; Πώς  τα μάθαμε να πορεύονται στη ζωή; Ότι πρέπει να είναι αδίστακτα με τους ανθρώπους και τους θεσμούς; Ότι σύντομα   θα ανακαλύψουν πως οι κοινωνικές σχέσεις είναι μορφές δοσοληψίας; Ότι δεν πρέπει να δίνουν παρά  να ζητούν;

<< Ντρέπομαι , έλεγε ο Χρυσόστομος , και μπορούσε να το λέει ,κάθε φορά που βλέπω πλούσιους να γυρίζουν εδώ και εκεί , να ιππεύουν άλογα με χαλινάρια χρυσά , να σέρνουν πίσω τους πολυπληθείς δούλους χρυσοφορεμένους , κι όταν έρθει η ώρα να δώσουν κάτι στο φτωχό να γίνονται κι απ τους φτωχούς φτωχότεροι…>>

                       Μήπως  κάναμε τους νέους μας  πολλαπλούς πτυχιούχους αλλά ταυτοχρόνως αδιάφορους για τους γύρω τους και το περιβάλλον, χωρίς κριτήρια και δική τους γνώμη; Μήπως διαμορφώσαμε κοινωνία στηριγμένη στην ατομική καταξίωση ,στην ταύτιση της επιτυχίας με τον καταναλωτισμό ;  Μήπως τους μεγαλώσαμε με τις εικόνες του πλαστικού life style στη λογική ότι το ειδικό βάρος του ανθρώπου είναι ανάλογο του αυτοκινήτου που οδηγεί; Το νόμιμο είναι και ηθικό; Η εποχή δε βοηθά να σηκώσεις σημαίες…

« Άλλος τον τραβά αρπάζοντάς τον για βοηθό- γράφει ο θεοδώρητος για τον Ιωάννη  το Χρυσόστομο . Άλλος που δικάζεται τον προσκαλεί για συνήγορο . Άλλος που πεινά τον παρακαλεί για τροφή. Άλλος παρακαλώντας τον , του παίρνει τα ρούχα που φορεί. Ξένος του ζητάει καταφύγιο. Άλλος στέλνει και τον προσκαλεί συμφιλιωτή μέσα στο σπίτι του. Συλλαμβάνεται κάποιος βίαια , του γίνεται συνήγορος. Πείνα βασανίζει τους ανθρώπους; Αμέσως γίνεται τροφοδότης. Είναι κάποιος άρρωστος του γίνεται γιατρός. Έφτασε η ώρα της φροντίδας για τους ξένους, τότε και ξενοδόχος γίνεται αυτός που έχει γίνει τα πάντα. ..»

                   Μεγαλώσαμε τα παιδιά μας σε μια καθημερινότητα που τα πάντα φαίνεται ότι έχουν μια τιμή ,ακόμα κι η πατρίδα και η ιστορία μας .Τα μεγαλώσαμε με εικόνες της τηλεόρασης που έδωσε άπειρο χρόνο στην ανοησία και απλώς τραύλισε ελληνικά. Τα παιδιά μας δεν κατανοούν πια κείμενο του  Παπαδιαμάντη! Κάναμε εύκολη τη ζωή τους, τα πείσαμε σχεδόν για το μύθο μιας εξασφαλισμένης ζωής ,κυρίως τα προηγούμενα χρόνια που υπήρχε οικονομική άνεση, τα μάθαμε να αγαπούν μόνο τον εαυτό τους αισθανόμενα πως είναι το κέντρο του κόσμου, θρέψαμε το όραμα μιας ποιότητας ζωής στηριγμένης σε προγράμματα, τεχνολογία, επιστήμη, οπουδήποτε αλλού εκτός από την ποιότητα του ανθρώπου. Αναδείξαμε τις νοητικές δεξιότητες ως βασικό εργαλείο επίλυσης των πολυποίκιλων ανθρώπινων αναγκών.

Ο δάσκαλος ,λέει ο Γρηγόριος ,προκειμένου να διαγνώσει και να καλλιεργήσει τις ψυχικές δυνάμεις του παιδιού ,πρέπει να έχει γνώσεις ψυχολογίας ,να κατέχει το αντικείμενό του, να είναι ακέραιος στο χαρακτήρα ,αμνησίκακος, καθόλου κενόδοξος. Επίσης πρέπει να έχει το χάρισμα της διδασκαλίας για να διασαφηνίζει τα δυσνόητα. Το να επιχειρεί κανείς να εκπαιδεύσει άλλους, προτού ο ίδιος εκπαιδευτεί ικανοποιητικά, είναι τολμηρό κ ανόητο. Η διδασκαλία πρέπει να γίνεται ευχάριστα ,γιατί μόνο τότε η γνώση παραμένει μόνιμα. Για τούτο και τα μαθητικά βιβλία πρέπει να είναι σαφή και επαγωγικά. Σοφός είναι ο δάσκαλος που δεν επιβάλλει όταν είναι ανάγκη να συμβουλεύει, και δε συμβουλεύει όταν είναι ανάγκη να επιβάλλει.

                         Οι τρείς Ιεράρχες ήταν αυτό που ήταν, όχι γιατί ακολούθησαν κάποιο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα κοινωνικής αναμόρφωσης ,αλλά επειδή η σχέση τους με το θεό πήγασε μέσα τους το βαθύ σεβασμό και την έμπρακτη αγάπη για το συνάνθρωπο . Μπορεί να μιλά για την αγάπη και την προσφορά στους άλλους, ένας άνθρωπος που έχει εξαντλήσει και εξαντλεί καθημερινά τα δικά του όρια προσφοράς. Και οι τρεις δεν κράτησαν τίποτε για τον εαυτό τους, μοίρασαν τις περιουσίες τους πριν γίνουν επίσκοποι. Ασυμβίβαστες προσωπικότητες ,δεν ταυτίστηκαν ποτέ με την αδικία για να επιβιώσουν και να κρατήσουν τη θέση τους. Γι αυτό και πλήρωσαν την αγέρωχη στάση τους με πικρίες , εξορίες και διωγμούς. Ο λόγος τους αυστηρός και αληθινός, ξεπερνούσε κάθε κατεστημένη κοινωνική αντίληψη για την τάξη των πραγμάτων. «Πρόσεξε, έλεγε ο Μ. Βασίλειος , το ψωμί που εσύ κατακρατείς είναι του πεινασμένου. Το ρούχο που φυλάς στις αποθήκες σου είναι του γυμνού. Το παπούτσι που σαπίζει στο σπίτι σου είναι του ξυπόλυτου. Ώστε τόσους λοιπόν αδικείς όσους θα μπορούσες να βοηθήσεις».

  Οι νέοι άνθρωποι σήμερα στέκουν αδρανείς και απογοητευμένοι. Τα νεανικά τους όνειρα και οι ευγενείς τους πόθοι εξαντλούνται στην αναγκαιότητα πρόσκαιρης ακαδημαϊκής επιτυχίας, που όμως πλέον δεν τους εξασφαλίζει ούτε τη στοιχειώδη επιβίωση. Μήπως δεν είμαστε μάρτυρες μιας πρωτόγνωρης νεανικής κατάθλιψης , μιας ιδιότυπης εξάρτησης από τις ηλεκτρονικές συσκευές και μιας έξαρσης παραβατικών συμπεριφορών;

                       Σε ποιες πλάτες σήμερα παράγεται θεολογία; Σε ποια χέρια ξεψυχά η διδαχή;  Το αξιακό μήνυμα  του χριστιανισμού , του οποίου εξοχότατοι δείκτες υπήρξαν οι τρεις πατέρες θα έπρεπε άραγε να είναι επιλεγόμενη γνώση για τις επερχόμενες μαθητιώσες γενεές; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Εδώ και αρκετά χρόνια ακούγονται σχεδόν τα ίδια πράγματα ως αφορισμοί για το ταλαίπωρο μάθημα των «θρησκευτικών». Χωρίς ανάγκη ωραιοποίησης  σε λάθη και αστοχίες ,ξέρετε, η ώρα αυτού του μαθήματος είναι πρόσκληση για ένα ταξίδι…(π. Αντ. Καλλιγέρης)

-ταξίδι γνωριμίας με τον εαυτό. Συνοδοιπορούμε με τους μαθητές για να ανακαλύψουμε τι άραγε παρακινεί έναν άνθρωπο να αναζητήσει τη γη της υπόσχεσης  και το νόημα της προσωπικής μας ζωής. Γιατί ενήλικες καθηλώνονται στις πληγές τους και ακινητοποιούνται μετά από ένα αρνητικό γεγονός διότι δεν βρήκαν απάντηση σ’ αυτό…

-ταξίδι συγχώρησης. Μπορεί ένας αδικημένος άνθρωπος  να υπερβεί τους όρους που τον αδίκησαν; Να συνεχίσει να αγαπά και μετά τη λεηλασία της προσωπικής του ζωής;

-ταξίδι σεβασμού κάθε ανθρώπου. Τα παιδιά μας μαθαίνουν όχι μύθους μα στάσεις ζωής, πως η αγάπη δεν είναι ένα βελουδένιο ροζ συναίσθημα αλλά νόημα ζωής και πολιτική πράξη που ριζώνει στη σκέψη και στην καρδιά ( τα μέλη της ορθόδοξης εκκλησίας έχουν κληθεί να συμπεριφέρονται σαν τα ενεργά μάτια του Χριστού. Σαν τα γεμάτα κατανόηση μάτια του Χριστού).

-ταξίδι εμπέδωσης διαλόγου με τους ανθρώπους ,πιστούς άλλων θρησκειών .

-ταξίδι υπέρβασης ανισοτήτων . Οι μαθητές ζουν σε κοινότητα και νοιάζονται ως κοινότητα για κάθε άνθρωπο.

-ταξίδι ανακαλύψεων και συνεργασιών γιατί ο θεός είναι πρόσωπο που ζητά τη συνάντηση και εμπνέει όσους τον αναζητούν.

-οι μαθητές μας μαθαίνουν να εκτιμούν το θησαυρό που κρύβουν στην ψυχή τους αλλά και το θησαυρό που κρύβουν και οι άλλοι στη δική τους ψυχή.

Τα θρησκευτικά είναι η ώρα που οι μαθητές μας ανακαλύπτουν πως είναι παιδιά και ίσως αυτό φοβίζει ακόμα όσους θέλουν ένα εκπαιδευτικό σύστημα που ελέγχει πότε με αριθμούς και πότε με περιγραφή τη γνώση , πότε με τη λήθη και πότε με την υποτίμηση, τη δυναμική και τη διάθεση για αλλαγή του εφήβου.

Η γνώση και η πνευματική καλλιέργεια δεν έχουν ως μοναδικό σκοπό την αποτελεσματικότητα , αλλά πρωτίστως τον καλλωπισμό της ύπαρξης. Αυτή η γνώση είναι πηγή αλήθειας , ποιεί ήθος, στερεώνει τις αύθαρτες αξίες και νοηματοδοτεί τη ζωή.

                         Γιορτάζοντας κάθε χρόνο τη μέρα των τριών ιεραρχών δε θα πρέπει να κινδυνεύσουμε να πάρει κι αυτή η μνήμη το δρόμο κάθε επετείου, να ξεφτίσει , να χάσει τη δυναμικότητά της ,να πάψει να μας εμπνέει. Και οι τρεις τους από τους άμβωνες της Αντιόχειας και της Κων/λης αλλά πολύ περισσότερο από τους βράχους της εξορίας τους εξακολουθούν και σήμερα να κηρύττουν πως προτεραιότητα έχει άνθρωπος και οι ανάγκες όχι μόνο του μυαλού αλλά και της καρδιάς του. Κάθε δε προσέγγιση του έργου τους μας βοηθά να μην ξεχνούμε πως το ότι διαδόθηκε και επικράτησε ο χριστιανισμός οφείλεται στην έξοχη ποιότητα του χριστιανικού μηνύματος και στη σύμφωνη μ΄ αυτό ζωή και πράξη των χριστιανών. Ετούτοι οι πατέρες στάθηκαν εξοχότατοι δείκτες  για όσα μικρά ή μεγάλα είπαν ,έζησαν και έπραξαν.

                                        Χρόνια πολλά!!!! 

Ιωάννινα,30-1-2017.