Αξιολόγηση: Μύθοι και πραγματικότητες

Έχει προηγηθεί το σχετικό άρθρο:

Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου ή διωγμός των εκπαιδευτικών;

 

      Του Νίκου Τσούλια

 

Ίσως να μην υπάρχει άλλος πιο παρεξηγημένος θεσμός στην εκπαίδευση όσο η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Υπάρχει μια ιστορικής φύσεως αιτιολογία, αλλά θεωρώ ότι δεν είναι ικανή από μόνη της να εξηγήσει τις τριβές γύρω από το θεσμό της αξιολόγησης. Υπάρχει το ιστορικό φορτίο του επιθεωρητισμού, ενός συστήματος ωμής διοικητικής ακόμα και πολιτικο-ιδεολογικής παρέμβασης, το οποίο έχει αφήσει ανοιχτές πληγές στους παλιούς εκπαιδευτικούς. Αλλά με δεδομένο ότι η θεσμική παρουσία του επιθεωρητισμού είχε απτές αναφορές μέχρι το 1982 δεν μπορεί πλέον το όποιο στοίχειωμά του να αιτιολογεί αντανακλαστικά των δεκαετιών του 1960 και του 1970.

Στο ζήτημα της αξιολόγησης οφείλουμε κατ’ αρχήν να
προσδιορίσουμε τις δύο άκρες του φάσματος αναφοράς. Πρώτη άκρη. Μπορεί οι εκπαιδευτικοί να καθορίζουν τα ζητήματα του σχολείου μονομερώς; Σαφώς και όχι, άλλωστε ούτε ποτέ ζητήθηκε από κανέναν ούτε υπάρχει κάποιο ιστορικό προηγούμενο. Η υπόθεση της εκπαίδευσης δεν είναι κλαδική υπόθεση των εκπαιδευτικών αλλά μια βασική κοινωνική λειτουργία και ως εκ τούτου έχει πολιτικό περιεχόμενο με την ευρεία έννοια του όρου.

Δεύτερη άκρη. Μπορεί η πολιτεία να εφαρμόζει τους δικούς της σχεδιασμούς χωρίς να λαμβάνει υπόψη της τις απόψεις των εκπαιδευτικών, χωρίς να προσδίδει στους εκπαιδευτικούς τον αναγκαίο εκ της ίδιας της λειτουργίας της μάθησης χώρο της παιδαγωγικής ελευθερίας και παιδαγωγικής ευθύνης; Σαφώς και όχι. Η εκπαίδευση δεν είναι ΔΕΚΟ και ως εκ τούτου δεν μπορεί το Υπουργείο Παιδείας να διαμορφώνει ένα νομοσχέδιο μονομερώς και το μόνο που θα ζητά να είναι η εφαρμογή του. Σε μια τέτοια περίπτωση, η ηγεσία του Υπουργείου αποκαλύπτει γύμνια εκπαιδευτικής κουλτούρας και ουσιαστικής μορφωτικής / μαθησιακής πολιτικής και το αποτέλεσμα είναι πάντα το βάλτωμα του σχολείου.

Είναι μύθος, λοιπόν, και η συντεχνιακή αντίληψη – που θεωρώ ότι δεν διατρέχει τον κλάδο των εκπαιδευτικών, είναι μύθος και η κρατική επιβολή με το πρόσχημα εγώ έχω την πολιτική ευθύνη και αποφασίζω αδιαφορώντας για τη γνώμη των εκπαιδευτικών και είναι μύθος γιατί δεν μπορεί έτσι να ευδοκιμήσει καμιά εκπαιδευτική πολιτική. Επίσης, είναι επινοημένος μύθος – μόνο για εκείνους τους εκπαιδευτικούς που για πολιτικούς και ιδεολογικούς λόγους απορρίπτουν κάθε έννοια αξιολόγησης – το σύνθημα «καμιά αξιολόγηση στο σχολείο, γιατί μέσω της αξιολόγησης θα γίνει χειραγώγηση των εκπαιδευτικών»! Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι η παιδαγωγική ελευθερία, το παιδαγωγικό ήθος, η ελευθερία του πνεύματος, η κριτική σκέψη των εκπαιδευτικών θα εξαφανιστούν και θα υπάρξει ιδεολογικός έλεγχος από την εξουσία! Αυτό θα σήμαινε, εκτός των άλλων, ότι δεν αξίζουμε ως εκπαιδευτικοί ούτε καν να πατήσουμε στην αίθουσα.

Είναι μύθος ότι δεν αξιολογούνται οι εκπαιδευτικοί – ως δημόσιοι υπάλληλοι – όπως όλες οι άλλες κατηγορίες των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα. Ο Διοικητικός μηχανισμός του Υπουργείου, με τις Διευθύνσεις εκπαίδευσης απλώνει ένα συγκροτημένο σ’ όλη τη χώρα δίκτυο το οποίο καθημερινά ασχολείται με όλα τα ζητήματα που αναφύονται στο σχολείο. Ο Διευθυντής του σχολείου έχει την υποχρέωση και το δικαίωμα να ελέγχει τους εκπαιδευτικούς του σχολείου του με τρόπο συγκροτημένο. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη υπηρεσία που να εκτελεί με τόσο καθορισμένο τρόπο κάθε μέρα και κάθε ώρα το έργο που κάνει κάθε εκπαιδευτικός. Αν δημιουργείται πρόβλημα με κάποιον εκπαιδευτικό, όλοι γνωρίζουμε ότι οι μαθητές μέσω των γονέων τους «κινούν γη και ουρανό», κινούν διαδικασίες και πάντα βρίσκεται λύση. Δεν γνωρίζω άλλη υπηρεσία, δημόσια ή ιδιωτική, που οι πολίτες μπορούν να παρεμβαίνουν τόσο αποφασιστικά στη λειτουργία ενός υπαλλήλου. Κανένας μα κανένας εκπαιδευτικός δεν θέλει να χάσει την έξωθεν καλή μαρτυρία, που ξεκινάει από τα μάτια των μαθητών του και καταλήγει στην αμαύρωση του ονόματός του.

Για τους συναδέλφους που τους συμβαίνει κάποιο πρόβλημα στην καριέρα τους – όπως συμβαίνει προφανώς και σε όλες τις κατηγορίες των εργαζομένων – και δεν μπορούν να διδάξουν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη από το Ν. 1566/1985 για κάποιου είδους μετάταξη ή για τη γραμματειακή υποστήριξη του σχολείου. Και αυτό γίνεται, γιατί ακριβώς το σχολείο είναι φοβερά απαιτητικό, γιατί οι γονείς και η ελληνική κοινωνία επενδύει τα μέγιστα στην μόρφωση των παιδιών της. Αν σε κάποιες περιπτώσεις δεν εφαρμόζεται, υπάρχει συγκεκριμένη και κατά περίπτωση ευθύνη. Φυσικά και δεν υπάρχει αξιολόγηση μέσα στην αίθουσα. Αλλά τι θα σήμαινε αυτό; Να είχαμε κάποιον συνέχεια μέσα στην αίθουσα να ελέγχει τον εκπαιδευτικό; Ή να είχαμε εφόδους από κάποιους; Τι θα σήμαινε μια τέτοια πρακτική, όταν θα έχουμε διαρρήξει κάθε έννοια εμπιστοσύνης στον εκπαιδευτικό; Θα μπορούσε ένας τέτοιος εκπαιδευτικός να διαπαιδαγωγήσει; Θα ήθελε έναν τέτοιο εκπαιδευτικό κάποιος γονέας; Μπορούμε να φανταστούμε έναν αξιολογητή που θα ελέγχει τον χειρουργό αν κάνει καλά τη δουλειά του όταν χειρουργεί;

Αυτοί είναι Μύθοι. Και είναι μύθοι είτε μιας εξουσιαστικής μηχανής που δεν κατανοεί τις κοινωνικές λειτουργίες και δεν ενδιαφέρεται πράγματι για την προαγωγή της εκπαίδευσης είτε είναι μύθοι δήθεν προοδευτικών ιδεολογημάτων κλειστών ακροατηρίων που οδηγούν στην κοινωνική και στην πολιτική απομόνωση. Το πιο φοβερό είναι ότι στήνουν σκηνικό αντιπαράθεσης δύο μυθολογίες, ενώ η πραγματική αντιπαράθεση είναι αλλού. Είναι μεταξύ αυτών που έχουν ανοιχτή σκέψη και αυτών που δημιουργούν τους μύθους.

Εμείς που θέλουμε την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου έχουμε μια αγωνία: πώς να εκτιμηθούν όλοι οι συντελεστές που προάγουν τη μάθηση στο χώρο του σχολείου και πρώτα από όλα ο δικός μας ρόλος και πώς η αξιολόγηση όλων των συντελεστών θα οδηγεί στη βελτίωση της σχολικής λειτουργίας. Και εδώ το κέντρο βάρους πρέπει να είναι η εσωτερική αξιολόγηση, όπως την έχει προσδιορίσει εδώ και αρκετά χρόνια ο κλάδος των εκπαιδευτικών. Και πάντα θα υπερηφανεύομαι που συνέβαλλα, έστω κατ’ ελάχιστο, στη διαμόρφωση αυτής της πρότασης. Εμείς που θέλουμε να συμμεριζόμαστε πάντα τον κοινωνικό μας ρόλο με βάση τα παιδαγωγικά προτάγματα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ως εκπαιδευτικοί δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα από μια πραγματική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Αλλά η πρόταση του Προεδρικού Διατάγματος του Υπουργείου Παιδείας δεν αποσκοπεί στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου αλλά μόνο στην περιστολή του έργου και των δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών.

Και οφείλουμε να ενημερώσουμε την ελληνική κοινωνία για τους πραγματικούς στόχους του Υπουργείου με τρόπο μεθοδικό και ουσιαστικό, να ενημερώσουμε γονείς και μαθητές με τη δική μας πρόταση για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Γιατί είναι μια πρόταση γέννημα των αναγκών του σχολείου και των σημείων των καιρών μας, γιατί είναι πρόταση ευθύνης και αγωνίας για το μέλλον της εκπαίδευσής μας και για την προοπτική του επαγγέλματός μας.